Enflasyon Nedir? Sebepleri Nelerdir?

Enflasyon Nedir?

Bir ekonomide mal ve hizmet fiyatlarının sürekli bir şekilde artması ve para biriminin değer kaybetmesi durumuna enflasyon denir. Enflasyonu, kapitalist bir ekonomideki fiyat seviyesinin genel olarak yükselmesi olarak tanımlayabiliriz. Peki fiyatlardaki bu yükselişe neler sebep olmaktadır?

Enflasyonun Sebebi Nedir?

Enflasyon, kapitalist bir ekonomide talep ve arz dengesindeki bozulmalar, mali politikalar, para arzındaki artış, maliyetlerin yükselmesi gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Talep artışı veya arzın azalması gibi durumlar fiyatları yükseltebilir. Benzer şekilde, para arzındaki artış da enflasyonu tetikleyebilir. Piyasaya sürülen para miktarındaki böyle bir artış, fiyatları yükseltirken para biriminin değer kaybetmesine yol açar.

Enflasyon, ekonomik bir sorun olarak kabul edilir çünkü sabit gelirli emekçilerin satın alma gücünü azaltır, tasarruf yapmayı zorlaştırır, yatırımları olumsuz etkiler ve ekonomik istikrarı bozar. Yüksek enflasyon oranları uzun vadede ekonomik büyümeyi olumsuz etkiler.

Enflasyon ölçülür ve ifade edilirken genellikle enflasyon oranı kullanılır. Enflasyon oranı, belirli bir dönemdeki fiyatların ortalamasının değişimini yüzdelik olarak gösterir. Örneğin, yıllık enflasyon oranı %15 ise, fiyatlar bir yıl içinde %15 oranında artmış demektir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, değişimi ölçmek için fiyat endeksi belirlenirken hangi malların/hizmetlerin fiyatlarındaki artışın gözleneceğidir.  

Kapitalist sistemde hükümetler ve merkez bankaları enflasyonu kontrol etmek için çeşitli politikalar uygular. Para politikaları, faiz oranlarını ayarlamak ve para arzını kontrol etmek önemli bir rol oynayabilirken; mali politikalar, vergi politikaları ve mali disiplin gibi önlemler de enflasyonun kontrol edilmesinde etkilidir.

Serbest piyasa ekonomisini yani kapitalizmi savunan ekonomistlere göre enflasyonun düşük ve istikrarlı bir seviyede tutulması ekonomik istikrarı destekler. Ancak Marksist teoriye göre enflasyon, kapitalist sistemin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Yani enflasyon, sermayenin, sömürünün, plansızlığın ve rekabetin yol açtığı yapısal sorunlarla bağlantılıdır.

Marksizm’e Göre Enflasyonun Nedenleri Nelerdir?

Marksistler, enflasyonun temel nedeninin sermaye birikimi sürecindeki dengesizlikler olduğunu savunur. Kapitalist sistemde, sermaye sahipleri sürekli olarak kâr elde etmek ve sermayelerini büyütmek için rekabet halindedir. Bu rekabet, fiyatları artırmak ve kârlılığı sürdürmek için firmaların maliyetlerini kontrol etmek ve üretim maliyetlerini minimize etmek için sürekli baskı yaratır.

Yani kapitalizmdeki bu rekabetçi dinamik, işçi ücretlerinin düşük tutulması, emekçilerin sömürülmesi ve üretim maliyetlerinin azaltılması gibi sonuçları beraberinde getirir. Bunun sonucunda, talep ve arz arasındaki dengesizlikler ortaya çıkar ve enflasyon baş gösterir.

Para arzının artışı da fiyatların yükselmesine yol açmaktadır. Marksist teoriye göre, para arzındaki artış, sermaye birikimi ve gelir dağılımındaki eşitsizlikler yüzünden olmaktadır. Sermaye sahipleri, kârlarını artırmak için üretim maliyetlerini düşürmeye ve emekçilerin ücretlerini sınırlamaya çalışırken, emekçiler daha iyi çalışma koşulları ve daha yüksek ücretler talep eder. Bu çelişkili talepler, fiyatlar üzerinde baskı oluşturarak enflasyona yol açabilir.

Şöyle ki, ücretlerin düşük tutulması, üretim maliyetlerini düşürür. Ancak bu, ücretleri düşük tutulan emekçi kitleler tarafından satın alınması gereken mal ve hizmetlere olan talebi azaltır, çünkü gelirleri azalmıştır. “Serbest piyasa” kuralları gereği arz ve talebin daha düşük bir fiyat seviyesinde dengeye oturması gerekirken, tekelci kapitalistler kârlarından vazgeçmek istemez ve fiyatları indirmemekte direnirler. Bunalımın ve ekonomik durgunluğun önüne geçmek için para arzı arttırılır, yani dolaşıma para sokulur ve bu da enflasyona neden olur. Ücretlerin yükseltilmesi ihtimali ve bundan dolayı üretim maliyetlerindeki oluşan artış ise kapitalistin yine ürün fiyatlarının yükseltmesine ve enflasyonun ortaya çıkmasına neden olacaktır.

Enflasyonun Marksist analizinde ayrıca sermaye birikimi sürecinde kâr oranlarının düşmesinin de bir etken olduğu görülmektedir. Kapitalizmde sermaye birikimi süreci, sermaye sahiplerinin yani kapitalistlerin sürekli olarak daha fazla kâr elde etme arayışında olmalarını dayatır. Gelgelelim, bu süreç ilerledikçe, kâr oranları düşer. Bu durum, sermaye sahiplerinin kârlılığı artırmak için fiyatları yükseltmeye yönelik baskılarını artırır ve bu da enflasyonu körükler.

Ayrıca sanayi sermayesi ve finans sermayesi arasındaki çekişme de faiz oranlarına ve dolayısıyla enflasyona da etki eden bir unsurdur.

Marksistler, enflasyonun kapitalist sistemin içsel bir sorunu olduğunu ve ancak sosyalist bir toplumda aşılacağını savunurlar. Sosyalist bir toplumda, üretim araçlarının kolektif mülkiyeti ve üretimin planlı bir şekilde yürütülmesi, kâr peşinde koşmak yerine ihtiyaca göre üretim yapılması, rekabetin ortadan kalkması ve kaynakların adil dağılımı enflasyonu kontrol altına alınmasını sağlamaktadır.

ekonomi, enflasyon, kapitalizm, marksizm, ücret, fiyat, kâr, marx, para, arz, talep, sermaye